Nachtangst (pavor nocturnus) bij kinderen

Nachtangsten komen bij veel mensen voor, maar vooral kinderen lijken er last van te hebben. Men noemt het ook wel pavor nocturnus. Zeker als ouder een vervelende ervaring. Het kan namelijk zijn dat je kind gillend wakker wordt, rechtop in zijn bed zit, en nergens op reageert. In dat geval is het goed mogelijk dat je kind te maken heeft met pavor nocturnus.

Wat is Pavor Nocturnus?

Je hebt het waarschijnlijk al eens meegemaakt: plotseling word je midden in de nacht wakker, badend in het zweet, met een gevoel van intens angst. Het kan zijn dat je hart wild klopt, je ademhaling versnelt en je hele lichaam zich gespannen voelt. Dit kan een teken zijn dat je last hebt van pavor nocturnus, beter bekend als nachtangst.

Pavor nocturnus is een slaapstoornis die vooral kinderen treft, hoewel volwassenen er ook last van kunnen hebben. Het wordt gekenmerkt door episodes van intense angst tijdens de non-remslaap, meestal binnen een paar uur na het inslapen. Deze episodes kunnen een paar minuten tot wel een half uur duren, waarbij de persoon niet echt wakker lijkt te zijn en vaak geen herinnering heeft aan de gebeurtenis.

Onderzoek bij kinderen verschilt nogal. Sommige onderzoeken melden dat zo’n 3% van de kinderen ast heeft van ¹ nachtangsten. Anderen² hebben het over tot wel 40% van kinderen tot 5 jaar.

Bij volwassenen heeft zo’n 2% te maken met pavor nocturnus³.

Symptomen van pavor nocturnus

Pavor nocturnus is te herkennen aan diverse symptomen.

Angstige schreeuw

Een van de belangrijkste symptomen van pavor nocturnus is een hard en angstig geschreeuw uit het niets. Het kan lijken alsof het kind in grote doodsangst verkeert. Dit kan erg beangstigend zijn voor de ouders of verzorgers, maar het kind zelf herinnert zich vaak niets van het incident.

Verhoogde hartslag en ademhaling

Tijdens een pavor nocturnus aanval kunnen de hartslag en ademhaling van het kind flink verhoogd zijn. Dit is een natuurlijke reactie op de intense angst men ervaart tijdens de nachtangsten. Het kan lijken alsof het kind niet goed kan ademen, maar dit gaat meestal vanzelf over zodra de aanval voorbij is.

Zweet en klamme huid

Een ander veelvoorkomend symptoom is overmatig zweten en een klamme huid. Dit komt vaak door de fysieke reactie van het lichaam op de angst. Het kan helpen om het kind te kalmeren door rustig tegen hem of haar te praten en zachtjes te strelen.

Verschil tussen nachtmerries en nachtangsten

Hoewel nachtmerries en nachtangsten beide beangstigend kunnen zijn, zijn er enkele duidelijke verschillen tussen de twee.

Bewustzijn: Bij nachtmerries ben je je bewust dat je een droom hebt, zelfs als deze angstaanjagend is. Bij nachtangsten heb je geen bewustzijn van wat er gaande is en word je wakker zonder het voorval te herinneren.
REM versus non-REM slaap: Nachtmerries treden op tijdens de REM-slaapfase, terwijl nachtangsten zich voordoen tijdens de non-REM-slaapfase (wat vaak eerder in de nacht is).

Dit zijn slechts enkele van de belangrijkste verschillen tussen nachtmerries en nachtangsten. Als je last hebt van een van deze slaapproblemen, is het raadzaam om professioneel advies in te winnen en mogelijke onderliggende oorzaken te laten toetsen.

Wat veroorzaakt pavor nocturnus?

Hoewel de exacte oorzaak van pavor nocturnus nog niet volledig bekend is, wordt aangenomen dat het te maken heeft met een verstoring in de overgangsfase tussen verschillende slaapstadia. Deze verstoring kan leiden tot een plotselinge ontwaking en intense angst.

Er zijn ook enkele factoren die het risico op pavor nocturnus kunnen verhogen⁴:

Erfelijkheid: Als er familieleden zijn die ook last hebben gehad van pavor nocturnus, is de kans groter dat een kind dit ook zal ervaren.
Andere slaapproblemen: Als je last hebt van andere slaapproblemen (bijvoorbeeld slaapapneu of rusteloze benen), heb je een verhoorde kans.
Stress en angst: Kinderen die veel stress of angst ervaren, hebben meer kans op nachtelijke angstaanvallen.
Slaaptekort: Een gebrek aan slaap kan de kans op pavor nocturnus vergroten. Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat je kind voldoende slaapt.

Wat doe je ertegen?

Als ouder of verzorger van een kind met pavor nocturnus kun je je vaak machteloos voelen. Gelukkig zijn er enkele stappen die je kunt nemen om je kind te helpen:

Creëer een rustige en veilige slaapomgeving: Zorg ervoor dat de slaapkamer van je kind comfortabel en uitnodigend is. Vermijd harde geluiden en felle lichten die de slaap kunnen verstoren.
Vaste bedtijdroutine: Probeer een regelmatig slaappatroon te creëren voor je kind. Dit helpt het lichaam zich voor te bereiden op slaap en kan de kans op nachtelijke angstaanvallen verminderen.
Vermijd stressvolle situaties voor het slapengaan: Probeer te voorkomen dat je kind vlak voor het slapengaan aan stressvolle activiteiten wordt blootgesteld. Dit kan helpen om de angstniveaus te verminderen en de slaap te bevorderen.

Daarnaast is het goed om te beseffen dat dit iets is wat bij meer kinderen voorkomt, en vanzelf weer weg gaat⁵.

Het is ook belangrijk om met een arts te praten als de nachtelijke angstaanvallen van je kind frequent voorkomen of als ze ernstige gevolgen hebben voor zijn of haar dagelijks functioneren.

Veelgestelde vragen

Kan pavor nocturnus gevaarlijk zijn?

Pavor nocturnus zelf is meestal niet gevaarlijk, maar het kan wel leiden tot verwondingen als gevolg van slaapwandelen of andere ongewone gedragingen tijdens de gebeurtenis. Het is belangrijk om een veilige slaapomgeving te creëren om risico’s te minimaliseren.

Verdwijnt pavor nocturnus vanzelf?

Bij kinderen verdwijnt pavor nocturnus vaak vanzelf naarmate ze ouder worden. Bij volwassenen kan het echter aanhouden en behandeling nodig hebben.

Hoe lang duren pavor nocturnus aanvallen?

De duur van een pavor nocturnus aanval varieert, maar meestal duurt het enkele minuten tot maximaal 30 minuten. Na de aanval gaat het kind vaak weer rustig slapen zonder zich iets van het incident te herinneren.

Kan een volwassene ook pavor nocturnus ervaren?

Hoewel pavor nocturnus vaker voorkomt bij kinderen, kunnen ook volwassenen deze aandoening ervaren. De symptomen en behandeling kunnen echter anders zijn dan bij kinderen.